Kathe Kollwitz – Η καλλιτέχνης των απόκληρων

Γεννημένη στις 8 Ιουλίου του 1867 στο Καίνιξμπεργκ της Πρωσίας, η Κέτε ήταν κόρη του αρχιτέκτονα Καρλ και της Κατερίνας Σμιντ. Παιδί από οικογένεια μεσαίας τάξης, ξεκινά από νεαρή ηλικία μαθήματα σχεδίου και στην πορεία επιλέγει να συνεχίσει τις σπουδές της στη ζωγραφική στο Μόναχο και το Βερολίνο. Στα 24 της, παντρεύεται το γιατρό Καρλ Κόλβιτς, με τον οποίο και αποκτούν δύο γιους.

Η ζωή τους στη συνοικία του Βερολίνου όπου έμεναν αποτέλεσε αφορμή για τη στενή επαφή της με τους περιθωριοποιημένους εργάτες της περιοχής. Αισθανόμενη το μόχθο των ανθρώπων αυτών, αξιοποίησε τον εξπρεσιονισμό από τον οποίο επηρεάστηκε και ασχολήθηκε μέσα από το δικό της ρεαλιστικό φακό με την αποτύπωση του πόνου και της δυστυχίας των κατατρεγμένων.

Το 1895 παρουσιάζει την πρώτη της έκθεση ενώ έπειτα από λίγο χρόνια ολοκληρώνει το έργο “Η εξέγερση των Υφαντουργών”, στο οποίο αποτυπώνεται η αφυπνισμένη συνείδησή της για τη μοίρα των προλετάριων. Λίγο αργότερα, το 1898 προσχωρεί στο καλλιτεχνικό κίνημα “Secession” (Αποχώρηση) στο Βερολίνο και ξεκινά να διδάσκει σε γυναικεία καλλιτεχνική σχολή.

Η ίδια δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη γραμμή απ’ ότι για το χρώμα και συνεπώς συγκεντρώνει την προσοχή της στη γλυπτική και τη χαρακτική. Στο πέρασμα των χρόνων, αποκτά χαρακτηριστικό ύφος. Δεν είναι μελοδραματική, αλλά ειλικρινής και τα έργα της διέπονται από έντονο συναισθηματισμό αλλά όχι στόμφο.

 Σε όλη την πορεία της, υπηρετεί με συνέπεια την κοινωνική συνείδηση που διαμόρφωσαν τα βιώματά της από τους δύο παγκοσμίους πολέμους που έζησε. Μάλιστα, γεύεται από πρώτο χέρι την τραγικότητα του πολέμου, αφού το 1914 χάνει στη Φλάνδρα το γιο της Πέτρο. Τότε, ξεκινάει να εργάζεται πάνω σε μία μνημειακή γλυπτική σύνθεση, που θα ολοκληρωθεί το 1932 και θα αφιερωθεί στο νεκρό γιο της.

Μετά από αυτήν την απώλεια, η Κόλβιτς οργανώνεται στο φιλειρηνικό κίνημα και ασπάζεται τη σοσιαλιστική ιδεολογία, προσεγγίζοντας το ΚΚΓ (Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας) χωρίς να γίνει ποτέ μέλος του. Χαιρετίζει την Οχτωβριανή Επανάσταση, ενώ μετά τη δολοφονία του κομμουνιστή ηγέτη Καρλ Λίμπκνεχτ το 1919, του αφιερώνει ξυλόγλυπτο με τη μορφή του. Στην κριτική που της ασκήθηκε ότι η ίδια κάνει πολιτική μέσα από το έργο της, η ίδια δηλώνει: «Ως γυναίκα και ως καλλιτέχνης, έχω το δικαίωμα να δείξω τον αποχαιρετισμό των εργατών προς τον Λίμπκνεχτ και να τον αφιερώσω στους εργάτες». Την ίδια χρονιά, γίνεται η πρώτη γυναίκα που θα εκλεγεί στην ανδροκρατούμενη τότε Πρωσική Ακαδημία των Τεχνών, ωστόσο με την άνοδο των ναζιστών στην εξουσία παραιτείται και εκδιώκεται από παντού. 

Οι δυστυχίες της, όμως, δεν έχουν τέλος. Το 1940 χάνει τον άνδρα της και λίγο αργότερα και τον εγγονό της στο Ανατολικό Μέτωπο. Τα επόμενα χρόνια τη βρίσκουν περιπλανώμενη ενώ στο ενδιάμεσο, το διαμέρισμά της στο Βερολίνο καταστρέφεται από βομβαρδισμούς, μαζί με ένα σημαντικό τμήμα του έργου της. Τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι η ίδια δεν προλαβαίνει να δει το οριστικό τέλος του πολέμου, καθώς φεύγει από τη ζωή την άνοιξη του 1945.

Το έργο της εκτίθεται κυρίως στα δύο μουσεία που είναι αφιερωμένα σε εκείνη, στο Μόριτσμπουργκ και το Βερολίνο. Η μνήμη της τιμάται μέχρι σήμερα με τη μετονομασία οδών, πλατειών και σχολείων σε διάφορα μέρη της χώρας. Πρόσφατα το όνομά της δόθηκε και σε έναν από τους νέους συρμούς Intercity Express των Γερμανικών Σιδηροδρόμων, ενώ Κέτε Κόλβιτς λέγεται και ο αστεροειδής 8827.

Παρά το γεγονός ότι οι καλλιτεχνικοί κύκλοι τη χαρακτήρισαν κομματική, το αντιπολεμικό της έργο χαίρει ευρείας αναγνώρισης. Πλάι σε αυτό, μνημονεύεται η πάγια έγνοια της για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσα από την καταγγελίες της για τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα ανεξαρτήτως κομματικής ιδεολογίας.