Andy Warhol The pope of pop art

Τα πρώτα χρόνια του Άντι Γουόρχολ

Όπως ανέφερα και προηγουμένως, ο Άντριου Γουορχόλα (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, που δεν απέχει πολύ από το ψευδώνυμο) γεννήθηκε το 1928 στο Πίτσμπεργκ της Πενσυλβάνια. Προερχόμενος από μία μικροαστική οικογένεια Σλοβάκων μεταναστών, έλαβε τα πρώτα καλλιτεχνικά ερεθίσματα από τη μητέρα του. Εκείνη, κέρδιζε χρήματα φτιάχνοντας γλυπτά λουλούδια από κονσέρβες, γεγονός που ώθησε τον μικρό Άντριου να ζωγραφίζει φιγούρες σε χαρτί.

 Κατά τη διάρκεια των εφηβικών του χρόνων υπήρξε λάτρης των κόμικς, ιδιαίτερα των ιστοριών του Ντικ Τρέισι. Επίσης, συνέλεγε με μανία αυτόγραφα διασημοτήτων της εποχής. Στα 14 του, συμμετείχε σε ένα πρόγραμμα για εφήβους του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Κάρνεγκι. Το 1949, μετά την αποφοίτησή του, σπούδασε στο ίδιο ίδρυμα, “Σχέδιο, Εικαστικές και Διακοσμητικές Τέχνες”. Οι σπουδές του εκεί, διήρκησαν τρία χρόνια.

Από τη βιομηχανοποιημένη τέχνη, στην ελεύθερη δημιουργία

Η επαγγελματική του πορεία άρχισε σχεδιάζοντας παπούτσια. Όμως, ο δρόμος του για περαιτέρω ευκαιρίες, ανοίχτηκε από τον αναγνωρισμένο γκαλερίστα, Αλέξανδρο Ιόλα.  Η καριέρα του ξεκίνησε δημιουργώντας εικόνες για διαφημίσεις, βιτρίνες και εξώφυλλα δίσκων. Από τα πρώτα του βήματα λοιπόν, ο Άντι Γουόρχολ μπήκε στα βαθιά νερά της εμπορευματοποιημένης τέχνης, ή αλλιώς της τέχνης για τους πολλούς.

 Έπειτα, αρχίζει να δημιουργεί τους πρώτους του πίνακες, οι οποίοι είχαν ως περιεχόμενο τυποποιημένες σειρές κόμικς ή διαφημίσεων. Καπώς έτσι, έρχονται στο φως της παγκόσμιας τέχνης, τα πρώτα δείγματα της pop art. Φαίνεται πως η τεχνοτροπία των πρώιμων “βιομηχανικών’’ του έργων, διατηρήθηκε από τον καλλιτέχνη ακόμη και στις μετέπειτα “ελεύθερες” δημιουργίες του. Αργότερα, ο Γουόρχολ πειραματίζεται ζωγραφίζοντας μία επαναλαμβανόμενη εικόνα, χρησιμοποιώντας σφραγίδες από ξύλο και στένσιλ. Τελικά, καταλήγει στην τεχνική της μεταξοτυπίας πάνω σε μουσαμά, η οποία έγινε και σημείο κατατεθέν των δημιουργιών του.

Περιεχόμενο, γνωστά έργα και αντιφατικές κριτικές

Το περιεχόμενο των έργων του δεν παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, καθώς τρεις μόνο θεματικές, κυριαρχούν στον καλλιτεχνικό μικρόκοσμο του Άντυ Γουόρχολ. Η μία αφορά τις απεικονίσεις δημοφιλών προσώπων ( όπως π.χ του Έλβις Πρίσλεϊ, της Ελίζαμπεθ Τέιλορ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου). Η δεύτερη συμπεριλαμβάνει εικόνες από πραγματικά γεγονότα (όπως π.χ ατυχήματα). Στην τρίτη, συναντάμε έργα που απεικονίζουν καταναλωτικά αγαθά (κονσέρβες, κόκα κόλα κ.α), χαρτονομίσματα και λουλούδια (σίγουρα επηρεασμένος από τις παιδικές του αναμνήσεις). Ανάμεσα στα πιο αναγνωρισμένα έργα του βρίσκεται το installation, “Campbell’s Soup Cans”, 1962, το “Gold Marilyn Monroe”, 1962, το “Brillo Box”, 1964 και το “Coca Cola”, 1962.

Η αρχή της καριέρας του Άντι Γουόρχολ, όντας εμπορική και μαζική, οδήγησε τους κριτικούς τέχνης να διατηρήσουν μία σκεπτικιστική στάση απέναντι στο βάθος των έργων του. Το έργο όμως που απεικονίζει την Μέριλιν Μονρόε  και δημιουργήθηκε αμέσως μετά τον αιφνίδιο θάνατό της, άλλαξε τα δεδομένα της οπτικής για τα έργα του. Η συγκεκριμένη δημιουργία, θεωρήθηκε ως ένα είδος κριτικής απέναντι στην κοινωνία και τη διασημότητα. Παράλληλα, αποτέλεσε ένα ηχηρό μήνυμα για την εμπορευματοποίηση της γυναικείας ομορφιάς και λάμψης. Παρόλα ταύτα, πολλοί δεν μπόρεσαν να ερμηνεύσουν νοητά την κατάρριψη του φράγματος της ιδέας μεταξύ του υψηλού και του χαμηλού πολιτισμού. Άλλωστε η pop art, όπως εξελίχθηκε, πέρα από το αισθητικό κομμάτι, είναι μία τέχνη δημοκρατική που δεν απευθύνεται πρωτίστως στην ελίτ.

Η ενασχόληση με τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη και η συγγραφή βιβλίων

Ο Άντι Γουόρχολ, ως πολυσχιδής καλλιτέχνης από τα μέσα της δεκαετίας του ‘60, αφιερώθηκε στη σκηνοθεσία ταινιών. Αυτές χαρακτηρίζονται από προκλητική και πειραματιστική διάθεση, ερωτικό στοιχείο και πολλές φορές από τη μακρά τους διάρκεια. Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα, βρίσκονται τα: The Chelsea Girls (1966), Eat (1963), My Hustler (1965) και Blue Movie (1969). Στην ταινία Empire (1964), διάρκειας οκτώ ωρών παρακαλώ, με πλάνα αποκλειστικά του Empire State Building σε πραγματικό χρόνο, ο Γουόρχολ παρουσίασε στην πιο ακραία μορφή της, τη δική του αισθητική τού βαρετού.

Η μεγάλη οθόνη όμως δεν ήταν αρκετή ώστε να χωρέσει την τεράστια περιέργεια, τη δίψα για πειραματισμό και ενίοτε την ματαιόδοξη φύση του καλλιτέχνη. Έτσι, από το 1985 μέχρι το 1987, παρουσίασε το Andy Warhol’s Fifteen Minutes, στο αμερικανικό MTV με καλεσμένους πολλούς γνωστούς αστέρες της εποχής. Επίσης, πρωταγωνίστησε στη σειρά “Donald Duck’s Fifth Birthday” (1984).

Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο, ανάμεσα στα βιβλία του ανήκουν τα: Andy Warhol’s Index (New York, 1967), A: A Novel (New York, 1968), The Philosophy of Andy Warhol (From A to B and Back Again) (1975), Andy Warhol’s Exposures (1979), POPism: The Warhol ’60s (1983), America (1985) και το The Andy Warhol Diaries (1989) που εκδόθηκε μετά το θάνατο του.

Μαρτυρίες για την προσωπική ζωή του Άντι Γουόρχολ

Ο Μπλέικ Γκόπνικ, μέσα σε 900 σελίδες αποδόμησε την άποψη ότι ο Άντι Γουόρχολ ήταν ασεξουαλικός. Η αλήθεια είναι ότι πάντοτε κρατούσε αποστάσεις και είχε δημιουργήσει τη φήμη του μοναχικού. Όμως ο Γκόπνικ, εξήγησε στο βιβλίο του ότι ο Γουόρχολ χαρακτηρίστηκε έτσι λόγω της ομοφοβίας που υπάρχει στον πολιτισμό μας. Αν λάβουμε υπόψιν ότι μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που η ομοφυλοφιλία αποτελούσε ποινικό αδίκημα, θα καταλάβουμε γιατί πάντοτε φοβόταν να αποκαλύψει ευρέως τις ερωτικές του προτιμήσεις. Άλλωστε ήταν δικαίωμά του να μην το κάνει, θα προσθέσω.

Ανάμεσα σε άλλα πικάντικα και άκρως αδιάκριτα που αποκαλύπτει το εν λόγω βιβλίο, αναφέρει ότι ανακάλυψε τη σεξουαλική του ταυτότητα όταν μετακόμισε στη Νέα Υόρκη. Ήταν το έτος 1949 όπου ο Γουόρχολ απορροφήθηκε αμέσως από την γκέι κοινότητα του Μανχάταν. Το 1968, γνώρισε τον Τζέντ Τζόνσον, ο οποίος αργότερα θα γινόταν διάσημος σχεδιαστής εσωτερικών χώρων. Γνωρίστηκαν στο Factory του καλλιτέχνη, με τον Johnson να είναι μόλις 19 χρονών. Οι δύο τους λέγεται ότι έμειναν μαζί για 12 χρόνια.

Το Factory, η κοινωνική ζωή και τα ξέφρενα πάρτι

Από το 1962 μέχρι το 1968, εργαστήριο του Άντι Γουόρχολ αποτέλεσε ένα πρώην εργοστάσιο, το οποίο ονόμασε The Factory. Το νέο εργαστήριο, δεν άργησε να γίνει τόπος συνάντησης μουσικών, αβαν γκαρντ αλλά και περιθωριακών καλλιτεχνών, drag queens, μοντέλων και υποστηρικτών του. Η αλήθεια είναι ότι πέρα από την καλλιτεχνική δημιουργία, όσοι περνούσαν την πόρτα του, χαλάρωναν και δοκίμαζαν πρώτοι τα καλύτερα ναρκωτικά. Ακόμη λέγεται ότι στο Factory γίνονταν πολλά ερωτικά όργια. Η πρόσβαση σε αυτό, μπορούσε να είναι ό,τι καλύτερο και συνάμα ό,τι χειρότερο μπορούσε να εξασφαλίσει κάποιος.

Μέσα από τον φακό του Stephen Shore, ο οποίος απαθανάτισε τα πεπραγμένα του Factory, βλέπουμε να παρελαύνουν εκεί προσωπικότητες όπως ο Lou Reed, η Yoko Ono και ο Bob Dylan. Αυτό που προκαλεί έκπληξη μέσα σε όλη αυτή την ατμοσφαιρική μαστούρα είναι η στάση του Άντι Γουόρχολ, ο οποίος καθώς όντας  γνωστός χειριστικός χαρακτήρας, παρακολουθούσε αποστασιοποιημένος όλα αυτά που διαδραματίζονταν στον δικό του χώρο. Όταν κάποιος αυτοκτόνησε, πέφτοντας από το μπαλκόνι του Factory, o Γουόρχολ δήλωσε: “Έπρεπε να μας το πει για να μαγνητοσκοπήσουμε το στιγμιότυπο”.

Η απόπειρα δολοφονίας του Άντι Γουόρχολ

Στις 3 Ιουνίου 1968, μόλις ο Άντι Γουόρχολ μπήκε στο λόμπι του The Factory, δέχθηκε τρεις πυροβολισμούς από την Βάλερι Σολάνας, καλλιτέχνη που βρισκόταν στον κύκλο των γνωριμιών του. Μάλιστα, είχε εμφανιστεί στην ταινία του “I, A man”. Με την ίδια να είναι γνωστή για την ακραία φεμινιστική της δράση, είχε ιδρύσει το “SCUM”, που λειτουργούσε ως αρκτικόλεξο της φράσης “Society for Cutting up Men”. Το μανιφέστο της ομάδας όπου είχε γράψει η ίδια, προέβλεπε τη θανάτωση όλων των ανδρών, καθώς θεωρούνταν άχρηστοι και περιττοί για τη διαιώνιση του είδους.

Εκτός από τον Γουόρχολ τραυματίστηκε και ο κριτικός τέχνης Μάριο Αμάγια. Σε αντίθεση όμως με τον Αμάγια, ο Γουόρχολ υπέφερε από τα τραύματά του μέχρι το τέλος της ζωής του. Μάλιστα ήταν αναγκασμένος να φορά κορσέ. Η Σολάνας παραδόθηκε στις αρχές και δήλωσε ότι πυροβόλησε τον Γουόρχολ γιατί ήλεγχε όλη της τη ζωή. Καταδικάστηκε σε 3ετή φυλάκιση και παράλληλη νοσοκομειακή φροντίδα, καθώς διαγνώστηκε σχιζοφρενής.

Η αλλαγή νοοτροπίας, η θρησκευτικότητα και το τέλος

Μετά την απόπειρα δολοφονίας και τον κίνδυνο να χάσει τη ζωή του, ο Γουόρχολ, αλλάζει νοοτροπία. Σταματάει να συναναστρέφεται με του περιθωριακούς τύπους του Factory, το οποίο σημειωτέον έκλεισε. Αρχίζει να ζει μία ζωή απαλλαγμένη από τις ‘’ασωτίες’’ του παρελθόντος και πλέον αλληλεπιδρά μόνο με επιφανείς ανθρώπους.

Υπάρχουν φήμες που λένε ότι ήταν πάντοτε θρήσκος. Όμως η στροφή του στη θρησκευτικότητα μπορεί να είναι μία ακόμη απόρροια από τη γενικότερη αλλαγή που βίωσε μετά την απόπειρα δολοφονίας του. Η ευσέβεια του στην Ελληνόρυθμη Καθολική Εκκλησία διαφαίνεται από τα μεταγενέστερα έργα του. Πιο γνωστό από αυτά, ο ‘’Μυστικός Δείπνος”, φιλοξενήθηκε στο Andy’s Warhol Museum στο Πίτσμπεργκ της Πενσυλβάνια, την ιδιαίτερη πατρίδα του, το 2019. Μαζί με δικά του έργα που έχουν θρησκευτικά στοιχεία, εκτέθηκαν και δημιουργίες της μητέρας του, Julia Warhola.