Διεθνής ημέρα Nelson Mandela Μια ζωή αγώνας για το δίκιο των καταπιεσμένων

Το 1944 μπαίνει στην οργάνωση «Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο» (ANC), ιδρύοντας μαζί με άλλους τη νεολαία της. Αγωνίζεται κατά της αποικιοκρατίας, των θεσμοθετημένων διακρίσεων βάσει φυλής και υιοθετεί μαρξιστικές ιδέες. Το 1952, έρχεται πρώτη φορά αντιμέτωπος με το δικαστικό σύστημα του Απαρτχάιντ. Στο πλαίσιο αυτού, οι μαύροι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να κινούνται με κατάλληλα έγγραφα (αποτυπώματα, φωτογραφία, όνομα εργοδότη κ.ά.) στις «λευκές περιοχές». Ο νόμος όριζε πού, πότε και για πόσο μπορούσε ένας μαύρος να παραμείνει σε περιοχή λευκών. Ο Μαντέλα και 19 ακόμη μέλη του ANC συλλαμβάνονται τότε με το νόμο της «Κομμουνιστικής Καταστολής» και καταδικάζονται σε εννέα μήνες φυλάκισης και σκληρή εργασία.

Τα χρόνια περνούν, η εκστρατεία ενάντια στο καθεστώς του Απαρτχάιντ κορυφώνεται και ο Μαντέλα μαζί με 155, αυτή τη φορά, ακτιβιστές συλλαμβάνονται εκ νέου και κατηγορούνται για εσχάτη προδοσία και σχεδιασμό ανατροπής της τότε κυβέρνησης και εγκαθίδρυση κομμουνιστικού καθεστώτος. Το 1960, το ANC τίθεται εκτός νόμου ενώ την ίδια χρονιά, 69 μαύροι σκοτώνονται κι άλλοι 131 τραυματίζονται από την αστυνομία, στη σφαγή της Sharpeville. Η χώρα κηρύσσεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγορεύεται η λειτουργία του Αφρικανικού Εθνικού και του Παναφρικανικού Κογκρέσου.

Το 1961 ιδρύεται το Δόρυ του Έθνους (ΜΚ), το στρατιωτικό παρακλάδι του Εθνικού Κογκρέσου και ξεκινάει εκστρατεία σαμποτάζ με τις πρώτες επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια. Ο Μαντέλα συλλαμβάνεται και δηλώνει στο δικαστήριο: «Έχω τιμήσει το ιδανικό μιας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, στην οποία όλοι οι άνθρωποι ζουν αρμονικά με ίσες ευκαιρίες. Είναι ιδανικό για το οποίο ελπίζω να ζήσω και να το καταφέρω. Αλλά, αν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι έτοιμος να πεθάνω». Το 1964 καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη.

Παραμένει στη φυλακή του Robben Island για δεκαοχτώ χρόνια και το 1982 μεταφέρεται στη φυλακή Pollsmoor. Την ίδια στιγμή που ο ίδιος και άλλοι ηγέτες του ANC βρίσκονται σε φυλακές ή εξορίες, νέοι από τις «πόλεις των μαύρων» στη Νότια Αφρική συνεχίζουν τον αγώνα ενάντια στην κυριαρχία της λευκής μειονότητας, με εκατοντάδες θανάτους και τραυματισμούς εξαιτίας της βίαιης καταστολής στις διάφορες εξεγέρσεις που σημειώνονται.

Ήδη από το 1973 η γενική συνέλευση του ΟΗΕ είχε αναγνωρίσει το Απαρτχάιντ ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ενώ το 1980 ξεκινά διεθνής εκστρατεία κατά του Απαρτχάιντ, συνοδευόμενη από το αίτημα για την απελευθέρωση του Μαντέλα. Η προσπάθεια αυτή κορυφώνεται το 1988 σε συναυλία στο Wembley του Λονδίνου με περισσότερους από 70.000 θεατές, και εκατομμύρια άλλους που παρακολουθούσαν τηλεοπτικά από όλον τον κόσμο, να φωνάζουν «Free Nelson Mandela». Η πίεση της κοινής γνώμης οδηγεί μια σειρά από ηγέτες ανά τον κόσμο να ενισχύσουν τις κυρώσεις τους σε βάρος της Νότιας Αφρικής, εξαιτίας του καθεστώτος του Απαρτχάιντ. 

Ο Μαντέλα αποφυλακίζεται το 1990, ύστερα από την ανάληψη της εξουσίας από τον Φεντερίκ ντε Κλερκ (ο τελευταίος λευκός πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής). Οι δυο τους βραβεύονται με το Νόμπελ Ειρήνης, το 1993, για τη «συνεισφορά τους στον ειρηνικό τερματισμό του Απαρτχάιντ και τη θεμελίωση μιας νέας δημοκρατίας στη Νότια Αφρική». Το 1994, για πρώτη φορά στην ιστορία της Νότιας Αφρικής, πολίτες από όλες τις φυλετικές και εθνικές ομάδες ψηφίζουν σε δημοκρατικές εκλογές και ο Νέλσον Μαντέλα εκλέγεται με συντριπτική πλειοψηφία ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας.

Ο ίδιος προέδρευσε κατά την περίοδο πτώσης του ρατσιστικού καθεστώτος, που η χώρα άφησε πίσω της τη διακυβέρνηση από μια μειονότητα και το Απαρτχάιντ, κερδίζοντας το διεθνή σεβασμό για την προάσπιση της εθνικής και διεθνούς συμφιλίωσης. Στη διάρκεια της πενταετούς θητείας του ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τους άστεγους και τους φτωχούς των παραγκουπόλεων.

Άσκησε δημόσια κριτική στις κυβερνήσεις του δυτικού κόσμου, χαρακτηρίζοντας ως «προσπάθεια των ισχυρών εθνών να αστυνομεύσουν όλο τον πλανήτη», χειρισμούς όπως η παρέμβαση του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, ενώ σφοδρή κριτική δέχτηκαν και οι Τζορτζ Μπους και Τόνι Μπλερ για την αρχή του πολέμου στο Ιράκ. Αποχώρησε από την πολιτική, επίσημα τουλάχιστον, ύστερα από τη συμπλήρωση μιας θητείας και ασχολήθηκε στη συνέχεια με το ίδρυμα που ο ίδιος ίδρυσε για την ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης και τον αγώνα του κατά του HIV.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, έλαβε πάνω από 250 μετάλλια, βραβεία, τιμητικά πτυχία και ιθαγένεια σε πόλεις προς αναγνώριση των πολιτικών επιτευγμάτων του. Εκτός από το Νόμπελ Ειρήνης, του έχει απονεμηθεί το Βραβείο Λένιν της Σοβιετικής Ένωσης, το Αμερικανικό Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας και το Διεθνές Βραβείο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αλ – Καντάφι. Το Νοέμβριο του 2009, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ κήρυξε τη 18^η του Ιούλη ως «Ημέρα Μαντέλα», προς τιμήν του μεγαλειώδους αγώνα του κατά του Απαρτχάιντ.